કામદા એકાદશી વ્રતની કથા સૌપ્રથમ વશિષ્ઠ મુનિએ શ્રી રામના પૂર્વજ રાજા દિલીપને સંભળાવી હતી. ત્યાર બાદ દ્વાપર યુગમાં શ્રી કૃષ્ણએ અર્જુનને આ કથા સંભળાવી. ત્યારપછી આ કથા પુરાણોના માધ્યમથી આપણા સુધી પહોંચી છે.
ભાગીપુર નામની નગરીમાં પુંડરિક નામનો રાજા હતો. તેમના રાજ્યમાં ઘણી અપ્સરાઓ, ગંધર્વો અને કિન્નરો રહેતા હતા. આ વાર્તા લલિત અને લલિતા નામના ગંધર્વોની છે. જે ગાવામાં માહિર હતા. તેમની વચ્ચે એટલો બધો પ્રેમ હતો કે બંને અલગ થવાના વિચારથી દુઃખી થઈ ગયા.
એકવાર રાજા પુંડરીકા ગાંધર્વો સાથે સભામાં હતા. લલિત નામનો એક ગાંધર્વ ત્યાં ગાતો હતો, પરંતુ તેની પ્રેમિકા લલિતા તે સમયે ત્યાં ન હતી. ગાતી વખતે તેને અચાનક લલિતા યાદ આવી. આ કારણે ગીતમાં ગડબડ થઈ ગયું.
ત્યાં હાજર નાગ જગતના રાજા કર્કોટકએ રાજા પુંડરિકને ગાંધર્વની ફરિયાદ કરી. રાજાએ ગુસ્સામાં લલિતને શ્રાપ આપ્યો કે ગાંધર્વ નરભક્ષી રાક્ષસ બનીને તેના કાર્યોનું પરિણામ ભોગવશે.
તે જ ક્ષણે લલિત ગાંધર્વ રાજાના શ્રાપથી ભયંકર રાક્ષસ બની ગયો. તેનો ચહેરો ડરામણો બની ગયો. તેની એક આંખ સૂર્ય જેવી અને બીજી ચંદ્ર જેવી ચમકવા લાગી. મોઢામાંથી આગ નીકળવા લાગી.
નાક પર્વતોની ગુફાઓ જેટલું મોટું થઈ ગયું. ગરદન પર્વત જેવી દેખાવા લાગી. હાથ ઘણા લાંબા થઈ ગયા અને તેનું શરીર કેટલાય કિલોમીટર સુધી વિસ્તર્યું. આ રીતે રાક્ષસ બન્યા પછી તે અનેક પ્રકારના દુ:ખોથી પરેશાન થઈ ગયો.
લલિતા પોતાના પ્રેમીને જોઈને દુઃખી થઈ ગઈ અને તેના મોક્ષ અને મુક્તિ વિશે વિચારવા લાગી. પ્રેમીની પાછળ ચાલતી વખતે તેઓ એકવાર વિદ્યાચલ પર્વત પર પહોંચી હતી. ત્યાં તેણીએ શ્રૃંગી મુનિનો આશ્રમ જોયો અને તેમની પાસે જઈને પ્રાર્થના કરવા લાગી. તેણે ઋષિને રાક્ષસ જગતમાંથી ગાંધર્વને મુક્ત કરવાનો ઉપાય પૂછ્યો.
શ્રૃંગી મુનિએ ચૈત્ર માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશીનું વ્રત રાખવાની સલાહ આપી હતી. તેમણે કહ્યું કે તેને કામદા એકાદશી કહેવામાં આવે છે અને તેના ઉપવાસ કરવાથી દરેક વ્યક્તિની મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે.