મહા માસની કૃષ્ણ પક્ષની ચૌદશની તિથિએ મહાશિવરાત્રિનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. જ્યોતિષ ગ્રંથો અનુસાર ચતુર્દશી તિથિના સ્વામી શિવ છે. તેથી, માસિક શિવરાત્રિ દર મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની ચૌદશ તિથિએ ઉજવવામાં આવે છે અને તે દિવસે ભગવાન શિવની વિશેષ પૂજા કરવામાં આવે છે. મહાશિવરાત્રિ પર્વ સાથે જોડાયેલી ઘણી માન્યતાઓ છે. જે ભગવાન શિવના દેખાવ, લગ્ન, સમુદ્ર મંથન અને કૈલાસ પર્વત સાથે સંબંધિત છે.
મહાશિવરાત્રિ એટલે કે શિવ તત્ત્વની રાત્રિ
શિવરાત્રિ એટલે એ રાત્રિ, જેનો શિવતત્ત્વ સાથે ગાઢ સંબંધ છે. ભગવાન શિવની સૌથી પ્રિય રાત્રિને શિવરાત્રિ કહેવામાં આવે છે. આ વ્રતમાં આખી રાત જાગરણ રાખવાની અને રૂદ્રાભિષેક કરવાની પરંપરા છે.
સ્કંદ પુરાણમાં કહેવાયું છે કે જે મહાશિવરાત્રિ પર પૂજા, જાગરણ અને ઉપવાસ કરે છે તેનો પુનર્જન્મ થઈ શકતો નથી એટલે કે તેને મોક્ષ મળે છે. બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને પાર્વતીના પૂછવા પર ભગવાન શિવે કહ્યું કે શિવરાત્રિ વ્રત રાખવાથી ઘણું પુણ્ય મળે છે. શિવપુરાણમાં મોક્ષના ચાર માર્ગો જણાવવામાં આવ્યા છે. આ ચાર પૈકી મહાશિવરાત્રિ વ્રતનું વિશેષ મહત્વ છે, તેથી તેનું પાલન કરવું જોઈએ.
ભગવાન શિવ લિંગ સ્વરૂપે પ્રગટ થયા
શિવપુરાણમાં લખ્યું છે કે મહાશિવરાત્રિના દિવસે ભગવાન શિવ પ્રથમ વખત પ્રગટ થયા હતા. , બ્રહ્મા અને વિષ્ણુ વચ્ચે કોણ મોટું હતું તેના પર મતભેદ થયો હતો. આ પછી સર્વશક્તિમાન શિવ અગ્નિના સ્તંભ તરીકે પ્રગટ થયા. તેમણે કહ્યું કે જે કોઈ તેમની શરૂઆત અથવા અંત શોધી કાઢે છે તે શ્રેષ્ઠ છે. બંને નિષ્ફળ ગયા અને ભગવાનના અસ્તિત્વની ખબર પડી.
શિવ-પાર્વતીનો લગ્ન દિવસ
એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે ભગવાન શિવ અને પાર્વતીના લગ્ન થયા હતા. દેવી પાર્વતીએ ભગવાન શિવને મેળવવા માટે કઠોર તપસ્યા કરી હતી. ભોલેનાથે કહ્યું કે તેઓએ રાજકુમાર સાથે લગ્ન કરવા જોઈએ કારણ કે સંન્યાસી સાથે રહેવું સરળ નથી. પાર્વતીની જીદ સામે આખરે શિવ પીગળી ગયા અને બંનેએ લગ્ન કરી લીધા.