કારતક મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશી (માર્ગશીર્ષ) ખૂબ જ વિશેષ છે, કારણ કે આ તિથિએ દેવી એકાદશી પ્રગટ થયાં હતાં. આ તિથિએ દેવી એકાદશીનો જન્મ થયો હતો, તેથી તેમને ઉત્પન્ના એકાદશી કહેવામાં આવે છે. આ વખતે આ તિથિ શુક્રવાર હોવાથી આ દિવસે મહાલક્ષ્મી અને ગ્રહ શુક્રની સાથે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવાની શુભ સંભાવના છે.
ઉજ્જૈનના જ્યોતિષી પં. મનીષ શર્માના જણાવ્યા અનુસાર ઉત્પન્ના એકાદશીના ઉપવાસથી અક્ષય પુણ્ય મળે છે, એક એવો ગુણ જેની અસર જીવનભર રહે છે. સ્કંદ પુરાણના વૈષ્ણવ વિભાગમાં એકાદશીનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. વૈષ્ણવ વિભાગમાં એકાદશી માહાત્મ્ય નામનો આખો અધ્યાય છે.
મૂર નામનો એક રાક્ષસ હતો. તેમણે તપસ્યા કરીને વરદાન મેળવ્યું હતું. ઈન્દ્ર અને અન્ય દેવતાઓ પણ તેમને હરાવી શક્યા ન હતા. મૂર્સે દેવતાઓ પાસેથી સ્વર્ગ છીનવી લીધું. મૂરના આતંકથી પરેશાન થઈને બધા દેવતાઓ ભગવાન વિષ્ણુ પાસે પહોંચ્યા.
ભગવાન વિષ્ણુએ દેવતાઓના દુઃખ દૂર કરવા મુરાસુર સાથે યુદ્ધ કર્યું. આ બંને વચ્ચે લાંબા સમય સુધી યુદ્ધ ચાલતું રહ્યું. મૂર પણ ખૂબ શક્તિશાળી હતા, આ કારણે વિષ્ણુજી પણ તેમને સરળતાથી હરાવી શક્યા ન હતા. વિષ્ણુજી યુદ્ધને કારણે થાકી ગયા હતા. થાક પછી વિષ્ણુજી યુદ્ધના મેદાનથી દૂર બદ્રિકાશ્રમની એક ગુફામાં આરામ કરવા ગયા.
ભગવાન વિષ્ણુનો પીછો કરતી વખતે રાક્ષસ મૂર પણ તે ગુફામાં પહોંચી ગયા હતા. મૂર આરામ કરી રહેલા ભગવાન વિષ્ણુ પર હુમલો કરવા જઈ રહ્યાં હતા. તે જ સમયે ત્યાં એક દેવી પ્રગટ થયાં હતા. દેવીએ મૂરને મારી નાખ્યાં હતા. તે દિવસે કારતક કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશી હતી.
જ્યારે વિષ્ણુજી ઊંઘમાંથી જાગી ગયા ત્યારે તેમણે દેવીને જોયા હતા. દેવીએ વિષ્ણુને મૂરની હત્યા વિશે જણાવ્યું. દેવીની વાત સાંભળીને ભગવાન વિષ્ણુ પ્રસન્ન થયા. તેમણે દેવીને વર માંગવા કહ્યું હતું.
દેવીએ વરદાન માંગ્યું કે જે કોઈ આ તિથિનું વ્રત કરે છે તેના બધા પાપો નાશ પામે છે.
વિષ્ણુજીએ દેવીની આ ઈચ્છા પૂર્ણ કરવાનું વરદાન આપ્યું હતું. આ પછી ભગવાન વિષ્ણુએ તે દેવીનું નામ એકાદશી રાખ્યું. આ તિથિએ એકાદશી દેવીનો જન્મ થયો હતો, તેથી તેમને ઉત્પન્ના એકાદશી કહેવામાં આવે છે.